Zgłaszają się do mnie czasem osoby, które – przeważnie na rzecz swoich najbliższych – dokonały darowizny. Najczęściej są to znaczne kwoty pieniężne, albo nieruchomości. W chwili dokonywania darowizny darczyńcy raczej nie rozważają zaistnienia sporu z obdarowanym (czy jego niewdzięczności).

Jak to jednak w życiu bywa, w jakiś czas po dokonaniu darowizny, dochodzi do sytuacji konfliktowych pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Wtedy darczyńca zaczyna podejmować kroki mające na celu odzyskanie nieruchomości lub przekazanych pieniędzy.

Czy jednak zawsze można ‘odzyskać’ dokonaną darowiznę? Co trzeba zrobić, żeby ją odzyskać?

Na tak postawione pytania odpowiadają przepisy kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 898 § 1  kodeksu cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Możliwość odwołania darowizny doznaje kolejnego ograniczenia w:

• art. 899 § 1 kodeksu cywilnego – darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył;
• art. 899 § 3  kodeksu cywilnego, który ustanawia roczny termin do odwołania darowizny od chwili, w której darczyńca dowiedział się o rażącej niewdzięczności obdarowanego;
• art. 902 kodeksu cywilnego,  zgodnie z którym przepisów o odwołaniu darowizny nie stosuje się, gdy darowizna czyni zadość obowiązkowi wynikającemu z zasad współżycia społecznego.

Jak wynika z powyższego, przesłanką do odwołania darowizny jest rażąca niewdzięczność obdarowane względem darczyńcy. Przepis jest sformułowany dość ogólnie, dlatego każda sytuacja związana z odwołaniem darowizny musi być rozpatrywana indywidualnie. W takich sytuacjach z pomocą przychodzi orzecznictwo sądowe, zgodnie z którym rażąca niewdzięczność następuje np. w przypadku:

• popełnienia przez obdarowanego przestępstwa na szkodę darczyńcy,
• godzenia w dobre imię darczyńcy,
• niedopełnianie przez obdarowanego obowiązków alimentacyjnych względem darczyńcy.

Należy jednak pamiętać, że samo odwołanie darowizny to jedno, a wyegzekwowanie zwrotu darowizny wymaga przeważnie przeprowadzenia postępowania sądowego.